Zoga Multidimensional Movement w Praktycznej Fizjoterapii
ZOGA™ MULTIDIMENSIONAL MOVEMENT
Koncepcja łącząca ruch i terapię manualną w wydaniu Integracji Strukturalnej Anatomy
Trains skupia się na analizie relacji ułożenia ciała i jego przestrzennego ruchu oraz obserwacji
zachowania poszczególnych jego składowych strukturalnych w grawitacji. Bierze
pod uwagę położenie i ruch kości, a także reakcje mechaniczne tkanek miękkich w ruchu.
WOJTEK CACKOWSKI
Ograniczenia ruchomości ślizgowych tkanek są identyfikowane w procesie analizy statycznej i dynamicznej.
Następnie poprzez ruch pacjenta, ruch kierowany rękoma terapeuty oraz interwencje manualne
są przywracane prawidłowe relacje ślizgowe tkanek. Celem tego procesu jest przywrócenie ciału większej swobody
w poruszaniu się w przestrzeni oraz osiągnięcie wyższego poziomu równowagi ułożenia ciała w grawitacji.
Metoda Zoga™ Multidimensional Movement powstała na styku dwóch światów terapeutycznego oddziaływania
na człowieka, które nigdy nie powinny zostać od siebie oddzielone.
Jest to połączenie świata terapii ruchem i świata
medycyny manualnej. Jego efektem jest przeniesienie zasad
i pomysłów mechanicznego oddziaływania na tkanki zawartego
w metodach manualnych na wykonywany ruch, który
również wywołuje określone reakcje mechaniczne w obrębie
precyzyjnie celowanych tym ruchem tkanek.
Zoga™ używa spojrzenia biomechanicznego na zależności między przylegającymi do siebie w ciele strukturami w ruchu
i kieruje tym ruchem, jak również stosuje interwencje manualne w celu przywrócenia prawidłowego ruchu warstw
powięziowych w ciele względem siebie.
Oznacza to, że jeśli w ciele znajduje się obszar tkanek, który w wyniku braku ruchu, urazu, stanu zapalnego, powtarzalnego
ruchu czy nawyku postawy został usztywniony i ograniczony w ruchu ślizgowym, to poprzez precyzyjne dobranie
ułożenia ciała można ten ruch mobilizować, przywracając prawidłowy ślizg w obrębie danej warstwy, i spowodować
powrót tej okolicy ciała do bardziej neutralnego i fizjologicznego położenia. Następnie poprzez ułożenie kolejnych elementów
tego biomechanicznego układu w kierunku lepszej równowagi można uzyskać stałą zmianę globalnego wzorca
ruchowego czy posturalnego całego ciała pacjenta.
Zoga™ Movement może być prowadzona w grupie.
Wówczas stopniowo, poprzez odpowiednio zaprojektowane
programy zajęć, instruktor prowadzi grupę przez proces odkrywania
ruchu i swobody ślizgu w określonych okolicach
ciała. Takie zajęcia ruchowe mogą być pewną formą zajęć
prozdrowotnych i profilaktycznych prowadzonych przez
instruktora, nauczyciela ruchu lub fizjoterapeutę (Zoga Movement Practice).
Zoga™ Movement może być również prowadzona jako terapia indywidualna. Zawiera ona w sobie elementy ruchowe,
kierowanie ruchem pacjenta i interwencje manualne, które pozwalają precyzyjnie pokierować procesem równoważenia
układu ciała pacjenta (Zoga Movement Therapy).
Zarówno zajęcia w grupie, jak i proces indywidualny mogą być oparte na zasadzie 12 kroków Integracji Strukturalnej.
Jest to traktowane jak projekt, na który godzi się pacjent. Ma on na celu globalną zmianę wzorca, a nie wyłącznie pozbycie
się jakiegoś lokalnego problemu. Zoga może być również używana do pracy indywidualnej nakierowanej na rozwiązywanie
problemów biomechanicznych w ciele pacjenta, niwelowanie konkretnych restrykcji ruchowych bądź bólu
związanego z nierównowagą napięciową ciała. Najgłębsze zmiany są możliwe wówczas, gdy proces Integracji Strukturalnej
i Integracji poprzez Ruch Zoga™ Movement są prowadzone równolegle. Wówczas pacjent ma zapewnioną zarówno
precyzyjną pracę manualną, jak i indywidualną pracę w ruchu z terapeutą. Co szczególnie istotne, po tym procesie pacjent
zyskuje jednocześnie narzędzie do autoterapii nakierowane na jego indywidualny wzorzec postawy i ruchu. Zadaniem
terapeuty w procesie Zoga™ Movement jest doprowadzenie pacjenta do stanu samodzielności, który nie wymaga stałych
wizyt u terapeuty dla utrzymania dobrego stanu układu ruchu.
Pacjent powinien na tyle dobrze poznać i zrozumieć swoje ciało, aby móc stale pracować nad usprawnianiem jego
możliwości ruchowych i dążyć do coraz lepszej równowagi i swobody ruchu.
| Korzenie Zoga™ Movement
Zoga jest wynikiem pomieszania kilku systemów. Używa asan i technik jogi do testowania oraz mobilizowania swobody
ślizgu tkanek w określonych kierunkach. Opiera się na zasadach Integracji Strukturalnej w sposobie analizowania ciała
i postępowania w zorganizowanym zmienianiu globalnego wzorca ułożenia i ruchu ciała. Używa mapy Anatomy Trains
do uporządkowania tego, w jaki sposób poszczególne obszary ciała są poddawane przemianie w ruchu i komunikują się ze sobą.
|Joga
Bogactwo jogi daje nam wielki atlas ćwiczeń ruchowych dotyczących każdej części ciała w wielu wariacjach i ustawienia
tych struktur względem grawitacji. Joga uwzględnia pozycje, które otwierają i uruchamiają wszystkie stawy ciała oraz wymuszają
ślizg wszystkich warstw tkankowych we wszystkich możliwych kierunkach. Rozumienie, jakie biomechaniczne
reakcje wywołuje każda asana jogi w ludzkim ciele, czyni tę dyscyplinę ruchową kompletną formą oddziaływania
na strukturalną równowagę ciała. Użycie asan dobranych do potrzeb wzorca konkretnej osoby oraz odpowiednie ułożenie
kolejności sekwencji uruchamiania poszczególnych elementów składowych mogą prowadzić do skutecznego
wytworzenia nowego wzorca ruchu i postawy. Joga poprzez swoje bogactwo różnych pozycji ciała daje nam atlas
testów funkcjonalnych, których można używać, by „zadać pytanie systemowi” wcześniej oglądanemu w statyce. Przykładowo:
pacjent stoi w pozycji wyprostowanej z bardziej przywiedzionym prawym udem i zrotowanym zewnętrznie
udem lewym. Czy oznacza to, że w tych obszarach występują ograniczenia ruchomości w określonych kierunkach
i mogą być one częścią statycznie widocznego wzorca? Czy może podczas ruchu te tkanki mogą przemieszczać
się swobodnie we wszystkich kierunkach dla tego obszaru, a ograniczenia pojawiają się tylko w wyniku napięcia innych
struktur lub kompensacyjnego ustawienia analizowanego elementu?
| Integracja Strukturalna
Metoda Integracji Strukturalnej zawiera kilka elementów, które czynią ją wyjątkową w jej podejściu do terapii. Ida Rolf,
twórczyni metody Integracji Strukturalnej, mawiała: „To grawitacja jest terapeutą”, my tylko musimy pogodzić ciało z tą
siłą, a ona doprowadzi do przywrócenia zdrowia i równowagi. Skupienie się na tym, jak ciało się porusza i utrzymuje w grawitacji,
wyróżnia metodę Idy Rolf spośród innych systemów terapeutycznych. Istotnym elementem terapii jest niemalże
inżynieryjne podejście do sił oddziałujących na ciało i sposób, w jaki te siły są przenoszone i równoważone w systemie tensegracyjnym ciała.
Ponadto proces przemian wzorca zorganizowany wokół 10 sesji dr Idy Rolf i 12 sesji Integracji Strukturalnej Anatomy Trains
jest unikatowym sposobem postępowania w przywracaniu równowagi mechanicznej ciała.
| Taśmy Anatomiczne Anatomy Trains
Toma Myersa
Anatomy Trains to mapa połączeń mięśniowo-powięziowych, które zaproponował Thomas Myers, bezpośredni student
dr Idy Rolf i twórca jednej ze szkół akredytowanych przez IASI (Międzynarodowe Towarzystwo Integracji Strukturalnej). Mapa
ta pozwala zrozumieć, w jaki sposób różne warstwy i ciągi tkankowe komunikują między sobą siły mechaniczne oraz
w jaki sposób przy nieprawidłowej pracy mogą powodować występowanie dysfunkcji i dolegliwości w innych, odległych
od tego miejsca obszarach ciała. Przykładowo: nieprawidłowa relacja ułożenia kości skokowej w stawie skokowym dolnym
może powodować zaburzenia ruchomości stawu krzyżowo-biodrowego poprzez połączenie dolnej części taśmy spiralnej.
Mapa ta nie tylko pozwala zrozumieć mechaniczne zależności między poszczególnymi obszarami ciała, ale też daje plan
bardzo zorganizowanego procesu testowania i bodźcowania ciała w procesie integracji strukturalnej. Dwanaście sesji
Integracji Strukturalnej Anatomy Trains jest uporządkowane pracą z określonymi taśmami anatomicznymi i pozwala w zorganizowany
sposób podejść do procesu równoważenia sił ludzkiego układu tensegracyjnego w grawitacji.
| Badania naukowe dotyczące właściwości i funkcji systemu powięziowego
Ostatnie lata przyniosły ogromny przełom, jeśli chodzi o sposób, w jaki patrzymy na zewnątrzkomórkowy matrix kolagenowy
ciała oraz przestrzenie znajdujące się pomiędzy licznymi warstwami powięziowymi. Nauka nie tylko zaczyna
patrzeć na powięź jak na lokalnie zorganizowane obszary tkanki łącznej, które można wypreparować, takie jak rozcięgna
czy poszczególne warstwy powięzi powierzchownej lub głębokiej, ale również zaczyna się skłaniać w stronę
nazywania całego tego systemu nowym organem ciała lub globalnym systemem dystrybucji naprężeń. Jednocześnie
powięź jest systemem, który poprzez liczne mechanoreceptory stale przekazuje informacje na temat zależności tego
układu mechanicznego do układu nerwowego, który to napięcie reguluje. Okazuje się, że czucie ciała jest zależne od
informacji biegnących do układu nerwowego z receptorów zlokalizowanych zarówno pomiędzy warstwami powięziowymi,
jak i w wielu elementach organizacji strukturalnej tego układu, również w warstwach powierzchownych i skórze.
Częste pytania do Autora
Czym zoga różni się od jogi?
Joga jest znacznie szerszym zagadnieniem i nie ogranicza się jedynie do fizycznego oddziaływania na ciało w celu
przywrócenia mu równowagi i powrotu do zdrowia. Joga to filozofia sięgająca bardzo wielu aspektów życia człowieka
i temat znacznie bardziej rozległy. Zoga poprzez swoje zachodnie anatomiczne i biomechaniczne spojrzenie
używa elementów jogi do celów terapeutycznych. Ruch oferowany przez bogactwo praktyki hatha jogi daje podstawę
do oddziaływania na strukturalną równowagę ciała w grawitacji. Zrozumienie procesu przemiany biomechaniki
ciała w grawitacji wywodzi się z tradycji integracji strukturalnej, fizjoterapii, współczesnej biomechaniki i badań
dotyczących roli systemu powięziowego w ciele.
Skąd wzięła się nazwa „zoga”?
Sama nazwa „Zoga Movement” powstała właściwie przez zabawny zbieg okoliczności. Jeśli zdarzyło wam się kiedyś
nacisnąć jednocześnie Shift i Ctrl na klawiaturze komputera, to wiecie, że wówczas litera Y zamienia się w Z i na odwrót.
Podczas pewnej rozmowy, którą prowadziłem kiedyś na żywo Uwalnianie mięśnia pośladkowego mniejszego
w internecie z Jamesem Earlsem w sprawie mojej prezentacji strukturalnej wersji jogi, nad którą pracowałem od kilku lat, nacisnąłem
jednocześnie przypadkowo te dwa klawisze. Pisałem o prezentacji yogi, a James Earls otrzymywał stale słowo „zoga”
zamiast „yoga”. W związku z tym James umieścił na planie kolejnego zjazdu nauczycielskiego Anatomy Trains moje zajęcia pod
nazwą „zoga”. Po zajęciach większość uczestników zachęciła mnie do zachowania nazwy i dalszej pracy nad tym konceptem.
Dla kogo jest zoga?
Dla każdego, kto chce lepiej poznać swoje ciało i poprzez ruch pomóc mu znaleźć swobodniejszy i wydajniejszy wzorzec
postawy i poruszania się w grawitacji.
Piśmiennictwo:
1. Rolf I.P., Rolfing: Reestablishing the Natural Alignment and Structural
Integration of the Human Body for Vitality and Well-Being, Inner Traditions
1989.
2. Myers T., Taśmy anatomiczne, DB Publishing, Warszawa 2010.
3. Edin B.B., Cutaneous afferents provide information about knee joint
movements in humans, Journal of Physiology 2001, nr 531 (Pt 1),
s. 289–297.
